Van Romeinse munten tot middeleeuws vizier: terugblik PAN-event

PAN staat voor Portable Antiquities of the Netherlands. Dit is hét platform voor het registreren van vondsten uit privécollecties. Sinds de invoering van de Erfgoedwet in 2016 is het onder voorwaarden toegestaan om met een metaaldetector te zoeken. Een van die voorwaarden is het melden van vondsten — iets wat via PAN vrij eenvoudig kan. Door vondsten te registreren in deze digitale database, blijven ze niet alleen behouden voor de toekomst, maar dragen ze ook bij aan wetenschappelijk onderzoek én het beleefbaar maken van erfgoed voor een breed publiek. Binnen het PAN-netwerk worden bovendien bijeenkomsten georganiseerd waar detectorzoekers en archeologen elkaar ontmoeten, zoals tijdens dit Zuid-Hollandse event.

Romeinse munten en middeleeuws vizier

De locatie van het evenement was niet willekeurig gekozen: het Rijksmuseum van Oudheden toont momenteel de tentoonstelling Boven het maaiveld, waarin vondsten van detectorzoekers centraal staan. Ongeveer dertig deelnemers kwamen samen in het museum. Ze brachten een breed scala aan objecten mee, van Romeinse munten, gemmen en aardewerk tot modernere vondsten uit de Tweede Wereldoorlog.

Een wel heel bijzonder object was een vizier van een vermoedelijk 14e-eeuwse helm — een unieke vondst die meer licht kan werpen op strijd en wapenrustingen uit die periode. Dankzij XRF-analyse, uitgevoerd door Bertil van Os en Daniel Saveur van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, kon ter plekke de samenstelling van diverse objecten worden vastgesteld. Archeologen en materiaalspecialisten Kathy Sas, Nick Warmerdam, Wouter Hinrichs, Julius van Roemburg en Suzanne Venhorst gaven aanvullend inhoudelijke toelichting op de vondsten. Uiteraard werden alle objecten geregistreerd in PAN, gedocumenteerd en gefotografeerd.

Goden, gemmen en geluk 

In 2024 vond de reizende tentoonstelling Goden, gemmen en geluk plaats op verschillende Limes-locaties in Zuid-Holland. Voor het eerst werden Romeinse gemmen die langs de Limes zijn gevonden, samengebracht — mede dankzij de bijdragen van detectorzoekers. Dit jaar is er een vervolgonderzoek gestart waarin niet alleen gemmen uit collecties, maar ook uit de bodem worden onderzocht.

Deze gemmen vertellen niet alleen wat men destijds mooi vond, maar geven ook inzicht in productie, handel, religie en identiteit in de Romeinse tijd. De wens was om tijdens het PAN-event onbekende gemmen boven tafel te krijgen en te onderzoeken. Met een handvol ‘nieuwe’ gemmen erbij kan het onderzoek weer een stukje verder komen!

Resultaat en vervolg

Tijdens het event werden diverse nieuwe vondsten geregistreerd en onderzocht. Deelnemers gingen niet alleen naar huis met meer kennis, maar ook met nieuwe contacten.

Erfgoedhuis Zuid-Holland blijft verkennen hoe verschillende vormen van archeologie met elkaar verbonden kunnen worden en hoe mensen hierin samen kunnen optrekken. Wie weet met een tweede editie van het PAN-event in 2026!