(Foto: Floris Scheplitz / Erfgoedhuis Zuid-Holland)
Naar overzicht Archeologie

Onderzoek Faro en archeologie: "Denk verder dan alleen mensen laten meegraven”

1 februari 2024

In de archeologie werken mensen - onbewust - al vaak volgens de principes van het Faroverdrag; democratischer, toegankelijker en inclusiever. Tegelijkertijd is er bij professionals, vrijwilligers en geïnteresseerden behoefte aan betere toegang tot kennis, onderlinge verbinding en meer mogelijkheden om mee te kunnen doen aan archeologie. Dat blijkt uit een onderzoek naar archeologie en Faro door Erfgoedhuis Zuid-Holland. Bekijk het onderzoeksrapport via deze pagina en lees reacties, wensen en aanbevelingen. 

Meteen naar het rapport

Benieuwd naar alle resultaten, conclusies en aanbevelingen? Lees het rapport dan hier.

Aanleiding

Aanleiding van het onderzoek was de aanstaande ratificatie van het Verdrag van Faro. Het verdrag heeft als doel het erfgoedveld democratischer, toegankelijker en inclusiever te maken.

De ratificatie heeft ook impact op het archeologische speelveld in de provincie en roept belangrijke vragen op: waar staan we nu en waar willen we heen als archeologieveld? Wat wordt er straks gevraagd? En waar liggen mogelijkheden, kansen en behoeften?

De antwoorden op deze en nog veel meer vragen zijn vanaf vandaag terug te lezen in het rapport ‘Archeologie en Faro in Zuid-Holland: welke rol speel jij?’. Bekijk in de infographic hieronder het onderzoek in één overzicht.

Het speelveld in beeld

Hoe is dit onderzoek naar archeologie en Faro in Zuid-Holland aangepakt? Het archeologische speelveld is omvangrijk en gemêleerd. Het bestaat niet alleen uit vele professionals, maar ook uit talloze (erfgoed)vrijwilligers en enthousiastelingen die zowel in groepsverband als individueel bezig zijn met diverse archeologie-gerelateerde activiteiten.

De eerste stap van het onderzoek bestond daarom uit het identificeren van deze spelers, waarbij ook buiten het bekende netwerk is gekeken. Op basis hiervan kon een brede groep betrokkenen bij de archeologie worden bevraagd over hun visie op archeologie en het Verdrag, de huidige toepassing van Faro-principes in de archeologische praktijk (of het ontbreken hiervan), en waar kansen, wensen en behoeften liggen.

Erfgoedhuis Zuid-Holland heeft hiervoor semigestructureerde interviews afgenomen. Daarnaast is in samenwerking met onderzoeksbureau MWM2 een vragenlijst uitgezet als onderdeel van een breed doelgroepen- en behoeftenonderzoek. Uiteindelijk hebben zowel in Zuid-Holland betrokkenen professionals, vrijwilligers als geïnteresseerden aan het onderzoek deelgenomen. In totaal waren er 108 respondenten.

Reacties uit het onderzoek

“Als cultureel erfgoed meer toegankelijk is geworden, dan zou het meer uitnodigend en motiverend zijn voor mensen om bij te dragen.”

Zoeker op de Zandmotor

Ik voel me niet onderdeel van de archeologie, ik heb geen archeologiepet op. Ik vind het wel nuttig. Het is wel een hoofdstuk dat we aandacht zouden moeten geven.

Bestuurslid historisch museum - over inclusiviteit

Wij willen de mogelijkheden tot participatie naar buiten brengen, maar dat is allemaal zo kostbaar en zo moeilijk. We doen het met vrijwilligers, maar je kan niet alles met vrijwilligers doen.

Vrijwilliger Kastelenstichting - over participatiemogelijkheden

Het gaat om een centrale plek waar je dingen meldt. Inzicht in de structuur en wat er dan vervolgens mee gebeurt. Wie gaat er over en op welke manier krijgt het zijn plekje? Of gaat het toch verloren? […] En het zou fijn zijn als wat meer gestructureerde informatie beschikbaar zou zijn die je kan helpen bij het determineren van zaken.

Zoeker op Zandmotor - over het delen van kennis

De mogelijkheid om als vrijwilliger deel te nemen aan professioneel onderzoek of daarvoor voorwerk/ondersteuning te geven.

Wensen en behoeften

Een werkgroep voor het verwerven van een grondradar/weerstandsmeter om een grondradargroep in oprichting te kunnen faciliteren, maar budget ontbreekt.

Wensen en behoeften

‘Faro-by-design’

Het onderzoek is een eerste stap in het proces naar een meer democratisch archeologisch speelveld in Zuid-Holland. Het heeft waardevolle inzichten en concrete aanknopingspunten opgeleverd. Zo komt naar voren dat de verschillende belangen, wensen en behoeften rondom archeologie en participatie niet altijd eenvoudig te verenigingen of af te wegen zijn.

Bovendien bestaan er verschillende definities en associaties omtrent Faro en archeologie. Het lijkt erop dat een vast sjabloon voor Faro-werken niet bestaat, maar ook niet altijd wenselijk is. Het werken met Faro vereist maatwerk, een ‘Faro-by-design’.

Het archeologische speelveld wordt ook nog lang niet door iedereen als inclusief of democratisch ervaren. Zeker vrijwilligers en geïnteresseerden geven aan dat archeologische kennis en data niet altijd goed toegankelijk en vindbaar zijn. Het blijkt daarnaast lastig om degenen die zich buiten het bestaande netwerk met archeologie bezighouden, of dit graag zouden willen, in beeld te krijgen. Dit betekent echter niet dat er geen bredere interesse bestaat en dat niet meer mensen deel zouden willen uitmaken van het archeologische speelveld. Om dit ‘nieuwe’ publiek te vinden is een andere, intensievere aanpak noodzakelijk.

In de praktijk gebeurt er al veel op het vlak van participatie en publieksbereik. Er wordt dus al vaker volgens Faro-principes gewerkt dan misschien gedacht. Het verdrag vormt nu echter nog geen rode draad in de dagelijkse werkzaamheden of binnen de archeologie in de provincie.

Aanbevelingen

Het onderzoek heeft, ondanks de vele verschillende meningen en benaderingen, een basis geleverd waarop kan worden voortgebouwd. Wat kunnen we nu concreet met elkaar doen om meer vanuit Faro-principes te werken? Een greep uit de aanbevelingen:

  • Werk aan je netwerk: om volgens ‘Faro’ te werken is het belangrijk een duurzaam netwerk op te bouwen. Binnen zo’n netwerk leren we elkaars taal spreken, kunnen vaste patronen worden doorbroken, worden nieuwe doelgroepen verwelkomd en is het mogelijk meer integraal samen te werken. Voor zowel professionals als vrijwilligers kan een eerste stap zijn om lokaal verbinding te zoeken.
  • Verken mogelijkheden voor Faro-archeologie: voor zowel professionals als vrijwilligers vereist dit een andere manier van werken. Het leren kennen van en in gesprek gaan met nieuwe doelgroepen en het op zoek gaan naar die andere vormen van archeologie, domeinen, of manieren om met archeologie aan de slag te gaan.

Meer informatie of contact met Erfgoedhuis Zuid-Holland?

Marieke van Winkelhoff

Junior adviseur archeologie

Nick Warmerdam

Senior adviseur archeologie

Gerelateerd

Ontvang erfgoednieuws in je mailbox

Wil je op de hoogte gehouden worden van wat er speelt in het Zuid-Hollandse erfgoed? Abonneer je dan op een van onze nieuwsbrieven!

Deze website maakt gebruik van geanonimiseerde cookies om jouw gebruikservaring te optimaliseren en voor de analyse van onze website. Deze cookies kun je niet uitzetten. Bij het tonen en afspelen van YouTube video's worden cookies van derden geplaatst. Deze cookies van derden kun je wel uitzetten. Klik op "Akkoord" als je akkoord gaat met dit gebruik van cookies, klik op "Aanpassen" voor meer informatie en om zelf te bepalen welke cookies deze website plaatst.

Deze website maakt gebruik van geanonimiseerde cookies om jouw gebruikservaring te optimaliseren en voor de analyse van onze website. Deze cookies kun je niet uitzetten. Bij het tonen en afspelen van YouTube video's worden cookies van derden geplaatst. Deze cookies van derden kun je wel uitzetten. Klik op "Akkoord" als je akkoord gaat met dit gebruik van cookies, klik op "Aanpassen" voor meer informatie en om zelf te bepalen welke cookies deze website plaatst.