Erfgoedhuis publiceert handreiking voor behoud en beleid boerderijlinten

Adviseur Kay Kok (Erfgoedhuis Zuid-Holland) startte de middag in vergaderboerderij Aan de Gaag bij Maasland met een korte toelichting op het ontstaan van de handreiking.

Kennis en houvast

Aanleiding voor de handreiking was een onderzoek naar boerderijlinten in Zuid-Holland, door BoschSlabbers Landschapsarchitecten (BSLA). Het Erfgoedhuis stelde hiermee vijf overkoepelende linttypen vast. Ook formuleerde het richtlijnen om ontwikkelingen mogelijk te maken, met behoud van de kernkwaliteiten van het lint. De vijf linttypen en bijbehorende richtlijnen vormden de basis van de handreiking.

Lintbebouwing wordt vanuit de cultuurhistorie en stedenbouw vooral in algemene zin benaderd. Dit doet geen recht aan de vaak specifieke kenmerken. Daarnaast zijn linten in Zuid-Holland niet beschermd als structuur. Doel van de handreiking is daarom de kennis over linten te vergroten en om gemeenten houvast te geven om gemeentelijk beleid voor lintbebouwing op te stellen.

Onwerkbaar

Vervolgens schetste Hanneke Nuijten, beleidsadviseur cultureel erfgoed van de provincie Zuid-Holland, meer context bij boerderijlinten. Zuid-Holland kent 16 verschillende gebiedsprofielen, waarin 35 agrarische linttypen zijn opgenomen: een onwerkbaar groot aantal.

Na onderzoek brachten BoschSlabbers Landschapsarchitecten (BSLA) dit terug tot vijf archetypen:

• Veenlint
• Dijklint
• Boezem-vaartlint
• Zandlint
• Ervenlint

Vier vind je terug in de kwaliteitskaart cultuur- en natuurlandschappen van de provincie, het ervenlint wordt vermoedelijk later opgenomen. De handreiking kan goed in combinatie met de kwaliteitskaart gebruikt worden. Wel gaf Nuijten aan dat de gebruikte informatie voor de kwaliteitskaart geactualiseerd moet worden. 

Ontwikkeling met kwaliteit

Esther Bergstra (BSLA) ging in op de ontwikkelingsmogelijkheden binnen en rondom de boerderijlinten. Bergstra benoemde dat ieder lint een eigen karakter heeft en daarmee een eigen verhaal vertelt. Ontwikkelingen moeten hierbij passen. Een lint kan veel hebben, maar wanneer het landschap veel kleine veranderingen ondergaat, verandert dat uiteindelijk ook het lint.

Bergstra pleitte daarom ook voor ontwikkeling met kwaliteit. Het uitgangspunt: niet het stoppen van de ontwikkeling, maar de karakteristieken van het landschap moeten leidend zijn. Nieuwe kwaliteiten kunnen op deze manier wel worden toegevoegd aan het lint. De ontwikkelingen vanaf 1900 zijn overigens fors toegenomen. “Op welke manier dit is gegaan zijn de lessen waar we nu van kunnen leren,” aldus Bergstra.

Roep om samenwerking

Martijn Oosterhuis van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) ging in op de verschillende toepassingen van de handreiking. Oosterhuis benoemde hierbij het gebruik van de handreiking om gemeentelijk beleid op te kunnen stellen. Daarbij riep Oosterhuis op om over de grenzen van de eigen gemeente heen te kijken: samenwerking tussen gemeenten zorgt voor een verbetering van de kwaliteiten van de linten, een lint houdt immers niet altijd op bij de gemeentegrens. Gemeenten moeten volgens Oosterhuis actief gebruikmaken van de handreiking en deze inzetten bij grote ruimtelijke ontwikkelingen.

Vraag uit het publiek: moet je naar de richtlijnen kijken voor de indeling van een erf? Kok gaf aan dat dit belangrijk is, maar dat balans hierin nodig is. De aanvraag van een omgevingsvergunning is hiervoor een goed moment.

Gebruik van de handreiking

Kay Kok sloot de bijeenkomst af met een uitleg over de opbouw van de handreiking aan de hand van praktijkvoorbeelden. Kok benadrukte dat de linttypen archetypisch zijn: in de praktijk is een boerderijlint niet altijd makkelijk te typeren, elementen overlappen vaak. Door een lint grondig te analyseren op kenmerkende karakteristieken kan het linttype achterhaald worden; het stroomdiagram in de handreiking kan hier enorm bij helpen. Behalve van nut voor beleidsmakers is de handreiking ook een handvat voor eigenaren van boerderijen die in een lint liggen. Bijvoorbeeld als men aanpassingen wil doen aan het erf, of de woning. 

Kok vroeg tot slot aandacht voor de ervenconsulent, een door het Erfgoedhuis en Zuid-Hollands Landschap nieuw opgezette dienst. Een adviseur die eigenaren en gemeenten raad geeft over erfinrichting. Aanvragen van deze dienst kan via de website van Erfgoedhuis Zuid-Holland (LINK!?).