Breng de Moestuinen weer tot leven! Een aanpak voor moestuinen op buitenplaatsen

Marielle Hendriks, directeur van Erfgoedhuis Zuid-Holland, benadrukte bij de overhandiging dat de plaats van handeling en de beleidsterreinen waarvoor de wethouder onder meer verantwoordelijk is zo mooi aansluiten bij de intentie van het boekwerkje. 

De overhandiging vond plaats in het publiekspaviljoen van de voormalige buitenplaats Rusthoff in Sassenheim. In de nutstuin van Rusthoff werd in 1980 een schooltuinproject gestart. Hier leren scholieren van het basisonderwijs door het verzorgen van hun eigen tuintje meer over natuur en milieu. De laatste 25 jaar is geen kunstmest of gewasbeschermingsmiddel meer gebruikt. Daarom heeft de schooltuin, als enige in Nederland, het AVVN Nationaal Keurmerk Natuurlijk Tuineren behaald. De tuin heeft een educatieve functie en er wordt met respect voor de natuur getuinierd. Daarmee dient de tuin meerdere doelen en heeft een groot maatschappelijk rendement. Een moes- of nutstuin is ook een wezenlijk onderdeel van het ensemble van een historische buitenplaats. Deze aspecten dragen bij aan het verwezenlijken van beleidsdoelen waarvoor gemeenten aan de lat staan en waar wethouder Wietsma – op onderdelen – verantwoordelijk voor is, zoals monumentenzorg, lokaal gezondheidsbeleid en welzijn.

In Nederland vind je nog tal van kastelen, landgoederen en buitenplaatsen. Van oudsher hadden buitenverblijven een moestuin met een boomgaard. Deze nutstuin deed in schoonheid niet onder voor de siertuin. Bovendien was de moestuin van grote waarde. Deze voorzag het huis van bloemen en de keuken van groenten, kruiden en fruit. In broeibakken teelde de tuinbaas met zijn tuinknechten het hele jaar door groenten en fruit. Door kunstig gesnoeid leifruit tegen muren te kweken, konden in ons koude klimaat ook zuidelijke vruchten als abrikozen en vijgen rijpen. Vanaf de 18de eeuw werden ook (muur)kassen gebouwd voor de teelt van druiven en perziken en zelfs ananassen. Gasten groenten en fruit serveerden uit eigen tuin paste bij het gezonde  buitenleven en gaf prestige. Met een rijpe ananas of mand met perziken maakte je goede sier!

Veel moestuinen zijn in de loop der tijd verdwenen. Op een aantal buitenplaatsen zijn nog historische moestuinen aanwezig of zijn nutstuinen opnieuw aangelegd. De werkgroep historische moestuinen van de Landgoederenzone Zuid-Holland vraagt aandacht voor de historische en de eigentijdse meerwaarde van moestuinen op buitenplaatsen. De werkgroep is verantwoordelijk voor de samenstelling van het inspiratiedocument. Dit is bedoeld om eigenaren, beheerders en beleidsmakers op weg te helpen om moestuinen op buitenplaatsen weer tot leven te brengen. Een tuin kan in oude glorie worden hersteld of een nieuwe invulling krijgen. In beide gevallen ontstaan inspirerende, groene ontmoetingsplekken. Plekken waar geschiedenis, mens en natuur samenkomen, en die bijdragen aan een gezonde levensstijl en die biodiversiteit bevorderen.

De handreiking biedt praktische tips en inspiratie voor startende eigenaren, beheerders en vrijwilligers, maar richt zich ook op beleidsmakers. Dit omdat de voorgestane groene initiatieven beleidsdoelen van gemeenten ten aanzien van natuur, biodiversiteit en beleidsdoelen in het sociaal-maatschappelijke domein mede kunnen helpen verwezenlijken.