Terugblik netwerkbijeenkomst Erfgoed en Omgevingswet

'Er zijn tools beschikbaar om erfgoedambtenaren te ondersteunen bij het werken met de Omgevingswet.'

Martijn Oosterhuis van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) legde uit hoe erfgoed opgenomen kan worden in de Omgevingswet en besprak de structuur van de Omgevingswet. Hij benadrukte dat de wijze waarop erfgoed verankerd wordt in een omgevingsvisie niet vastligt, dit kan bijvoorbeeld thematisch of juist gebiedsgericht. In welke vorm dit gebeurt maakt dus niet zoveel uit, maar het is wel belangrijk dat erfgoed is verankerd in de omgevingsvisie. Aangeraden wordt om ook een landschapsbiografie op te nemen. Na rondvraag in de zaal bleek erfgoed helaas nog geen grote rol te spelen in de meeste gemeentelijke omgevingsvisies. Maar er zijn uitzonderingen: zoals de omgevingsvisie van gemeente Voorne aan Zee, waar erfgoed wel prominent aanwezig is. Als tip werd daarom meegegeven eens naar deze visie te kijken.

De RCE ontwikkelt ook tools om erfgoedambtenaren te ondersteunen bij het werken met de Omgevingswet. Zo is er een begrippenkader Omgevingswet uitgewerkt, worden er samen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) voorbeeldregels opgesteld voor het omgevingsplan en wordt er een handreiking geschreven voor gemeenten. Op de website van het Gelders Genootschap zijn publicaties over de Omgevingswet te vinden. Ook op aandeslagmetdeomgevingswet.nl is veel te vinden.

Provinciale 'kroonjuwelen' als basis en inspiratie voor gemeenten

Namens de provincie Zuid-Holland informeerde Maarten Koenders de deelnemers over de provinciale omgevingsvisie. Dankzij de Omgevingswet verandert het provinciebeleid van objectgericht naar ontwikkelingsgericht. De provincie heeft bepaalde cultuurhistorische gebieden, 'kroonjuwelen' genoemd, opgenomen en beschreven in hun omgevingsvisie. De provincie werkt aan ontwikkelingskaders van deze gebieden en het is de bedoeling dat gemeenten die met deze  'kroonjuwelen' te maken hebben, de provinciale ontwikkelkaders zullen moeten opnemen in hun eigen kerninstrumenten. Daarnaast kunnen de ontwikkelingskaders inspiratie bieden voor eigen beleid van gemeenten.

Denk na over participatie

Dagvoorzitter Kay Kok, erfgoedadviseur bij het Erfgoedhuis Zuid-Holland, sprak over het belang van participatie binnen de Omgevingswet. Participatie is een verplicht onderdeel voor het bevoegd gezag in het omgevingsproces. Kok legde uit welke vormen van participatie er zijn en hoeveel inspraak daarmee gepaard gaat. Hij gebruikte de participatieladder van Sherry Arnstein (1969) en de participatie van Citizenlab om dit te illustreren. De deelnemers aan de bijeenkomst kregen de opdracht om na te denken over hoe ze participatie concreet vorm kunnen geven. Bij de nabespreking werd benadrukt dat creatieve vormen van participatie, zoals een fotowedstrijd, nieuwe doelgroepen kunnen bereiken en de representativiteit kunnen vergroten. Wederzijds vertrouwen, verwachtingsmanagement en communicatie zijn volgens Kok belangrijke elementen voor succesvolle participatie.

Omgevingsplan en Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO)

Wendy Meulenkamp en Dirk van de Rijdt van de gemeente Dordrecht spraken over de opname van erfgoed in het omgevingsplan. Van de Rijdt legde uit hoe de gemeente Dordrecht hierbij te werk is gegaan en hoe het omgevingsplan vertaald is naar het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO), het digitale loket voor vergunningsaanvragen. Dit levert in de huidige vorm nogal wat problemen op, zo werd duidelijk. Waar het aanvragen van vergunningen voor de burger juist makkelijker moet worden, blijkt dit in de praktijk niet altijd zo te zijn. Door de veelheid aan regels en de complexe integraliteit van het omgevingsplan worden aanvragers nog steeds geregeld doorverwezen naar een ambtenaar. Dit komt de beoogde versimpeling van het vergunningsproces natuurlijk niet ten goede. Zodra andere domeinen als milieuwetgeving, geluidshinder etc. erbij komen zal het alleen nog maar complexer worden. Er moet dus nog gewerkt worden aan het DSO voordat het goed werkt.

'Zie de integratie van archeologie als een kans.'

Tijdens de bijeenkomst werd er ook gesproken over archeologie, gepresenteerd door Nick Warmerdam, adviseur archeologie bij Erfgoedhuis Zuid-Holland. Volgens Warmerdam moeten we de integratie van archeologie in ruimtelijke ontwikkelingen zien als een kans, niet als een complex probleem. Bestaande wetgeving wordt grotendeels opgenomen in de Omgevingswet en moet worden geïntegreerd met andere regels voor de leefomgeving. Het belang van geactualiseerde archeologische verwachtings- en beleidskaarten is daarmee nog groter dan het nu al is. Het zal niet makkelijk zijn maar archeologie kan uit zijn koker worden gehaald en verder geïntegreerd worden in het ruimtelijk beleid en vergunningsproces. Hierdoor wordt de kwaliteit van onze leefomgeving verbeterd en het bewustzijn over het belang van archeologie bij het brede publiek vergroot. De Omgevingswet biedt dus een kans om archeologie een centralere en meer gewaardeerde rol te geven in onze leefomgeving.