Onderzoek erfgoedvrijwilligers Zuid-Holland
In de erfgoedsector zetten dagelijks vrijwilligers zich in voor het beheren, behouden en beleven van erfgoed. Maar hoeveel vrijwilligers zijn er eigenlijk actief in de sector? In welke categorieën erfgoed zijn zij actief? Welke werkzaamheden verrichten zij? En wat zijn hun drijfveren en motivaties? Erfgoedhuis Zuid-Holland heeft in 2021 een pilotonderzoek laten uitvoeren, zodat ‘de’ erfgoedvrijwilliger nog beter in beeld komt.
De rol van de erfgoedvrijwilliger
In 2005 is het Europese Verdrag van Faro gesloten, dat de basis legt voor beleid rondom de vermaatschappelijking van erfgoed. Ook in Nederland krijgt de implementatie van dit verdrag, en daarmee de prominente plek van de erfgoedvrijwilliger, aandacht in landelijk en lokaal erfgoedbeleid.
Wat is onze definitie van erfgoedvrijwilliger?
“Een erfgoedvrijwilliger is iemand die zich in gestructureerde vorm en op structurele of tijdelijke basis, uit eigen motivatie en met beperkte financiële tegenprestatie, voor een organisatie of initiatief inzet ten behoeve van het beheren, behouden en beleefbaar maken van erfgoed voor een algemeen publiek."
Resultaten en inzichten
In totaal zijn er ruim 40.000 erfgoedvrijwilligers in Zuid-Holland actief. Ruim 37.000 vrijwilligers zijn actief in materieel erfgoed (verdeeld over ruim 1100 organisaties): bijvoorbeeld musea, buitenplaatsen, archieven en kerken. Ruim 3400 vrijwilligers zijn actief in immaterieel erfgoed (verdeeld over bijna 50 organisaties), zoals molenaars, bloemencorso en de paardenmarkt.
Het grootste deel van de erfgoedvrijwilligers (62%) valt in de leeftijdscategorie 65 jaar en ouder. Bovendien zijn er meer mannen (55 %) dan vrouwen (15%) actief als vrijwilliger. De culturele achtergrond van de vrijwilligers is hoofdzakelijk Nederlands (98%). Zij voeren grotendeels structurele taken en werkzaamheden uit (89%).
Uit het onderzoek blijkt dat erfgoedvrijwilligers vooral actief zijn om erfgoed door te geven aan volgende generaties (82%) en om een historisch verhaal te vertellen (73%). Organisaties zelf werken met erfgoedvrijwilligers uit financiële noodzaak (56%) en vanwege de behoefte aan specifieke kennis en vaardigheden (52%).
Bekijk alle resultaten in deze overzichtelijke infographic, of lees het integrale onderzoeksrapport van het PON & Telos en Pyrrhula Research Consultants.
Impact coronacrisis
De coronacrisis heeft een forse impact gehad op erfgoedinstellingen: 64% geeft aan dat dit het geval is. Het gaat dan bijvoorbeeld om het sluiten van de instelling tijdens de lockdowns, het annuleren van activiteiten en vrijwilligers die geen activiteiten meer op locatie konden uitvoeren. Daarnaast ziet 1 op de 7 erfgoedorganisaties een krimp van hun vrijwilligersbestand tijdens de coronacrisis.
Landelijk beeld inzet erfgoedvrijwilliger
Erfgoedhuis Zuid-Holland stelt de resultaten van haar onderzoek beschikbaar. De onderzoeksmethodiek kan ook in andere provincies worden toegepast. Hiermee kan een landelijk beeld worden gecreëerd van de inzet van erfgoedvrijwilligers en kunnen trends en ontwikkelingen worden gemonitord.
In 2023 is een landelijk onderzoek uitgevoerd naar de inzet van erfgoedvrijwilligers. Onder meer door de aanpassing van de onderzoeksmethodiek, verschilt het aantal erfgoedvrijwilligers in Zuid-Holland in dit onderzoek. Je kunt het onderzoeksrapport als PDF hier downloaden.
Meer informatie of contact met Erfgoedhuis Zuid-Holland?
Rowan Huiskes
Senior adviseur digitalisering, digitaal-erfgoedcoach