Doornroosje-scenario voor een streekmuseum

Cultuurhistoricus Gerard Rooijakkers bedacht een vernieuwende aanpak voor het behoud van museumcollecties: verzegel de collectie zorgvuldig en bewaar deze als een tijdscapsule, zodat een toekomstige generatie de kans krijgt deze te (her)waarderen. Dit zogenaamde Doornroosje-scenario biedt talloze mogelijkheden, maar zeker ook uitdagingen: wat bewaren we? Wat geven we door aan de volgende generatie? Hoe zorgen we ervoor dat de slapende collectie relevant blijft?

In juni 2023 werd een symposium georganiseerd om de aanpak te bespreken met Nederlandse en Vlaamse erfgoedprofessionals. Waardevolle inzichten werden verzameld vanuit het publiek. Bekijk hier de terugblik van dit symposium. Zowel de bijdragen uit de zaal als de reflecties van de referenten worden verwerkt in het Handboek Ordelijk vergeten – Doornroosje-scenario: over het in slaap brengen van een collectie.

Een documentaire over de Doornroosje-aanpak en de betrokkenheid van erfgoedprofessionals van de toekomst wordt geproduceerd. Daarbij komen Streekmuseum Jan Anderson, inclusief de zienswijze van Jan zelf, de toekomst van het museum en de collecties, het voorbereiden van de slaapperiode en het betrekken van de studenten Reinwardt Academie, de erfgoedprofessionals van de toekomst, aan bod. Met behulp van deze documentaire en het handboek worden de context en richtlijnen verstrekt aan degenen die over 30 jaar toegang zullen hebben tot de collectie.

Achtergrondinformatie Streekmuseum Jan Anderson

Jan Anderson (*1936) begon op jonge leeftijd met verzamelen en zijn passie groeide na het ontdekken van volkskundige onderwerpen in oude tijdschriften. Zijn interesse in lokale cultuur en verzamelen werd versterkt tijdens een bezoek aan het Openluchtmuseum in 1948. Jan heeft een omvangrijke collectie opgebouwd met 150.000 objecten, verdeeld over 150 ensembles, die de ontwikkeling van het dagelijks leven in de vorige eeuw weerspiegelen. Een deel van de collectie bestaat uit 20.000 naslagwerken en publicaties, waarvan 2.000 over de geschiedenis van Vlaardingen. Jan heeft ook zelf bijgedragen aan de publicaties, met ongeveer 100 boekjes op zijn naam.

Hij deelt graag zijn kennis en ervaring en heeft een eigen streekmuseum opgericht in Vlaardingen, waar het grootste deel van de collectie wordt bewaard. Om de collectie op lange termijn te behouden, heeft Jan financiële maatregelen getroffen en de stichting Collecties Jan Anderson opgericht. Het behouden van de cultuurhistorische en ensemblewaarde van de collectie is van groot belang, evenals het beschikbaar maken van de digitale versies ervan. Jan gelooft dat toekomstige generaties de sleutel verdienen om toegang te krijgen tot deze waardevolle schat.

Jan heeft niet het eeuwige leven, en wil graag dat op een verantwoorde manier met de collectie wordt omgegaan. Onderdelen ervan aanbieden aan musea, die dan aan zogenaamde cherry-picking gaan doen, zal onherroepelijk gaan leiden tot gaten in de mooie ensemblecollecties. En er is geen een museum dat interesse heeft in het totaal.

Van cultuur-historische waarde

We verwachten dat - wil deze collectie over deze tijd heen kunnen overleven - met name de cultuur-historische en de ensemblewaarde het meest belangrijk zijn, en dat deze dan ook beschreven zullen moeten zijn omdat deze de context geven, die voor velen nu en later belangrijk zijn. Nu de tijd dringt is het ook goed de voorkeur daaraan te geven. Want de volgende generatie verdient wel een sleutel waarmee toegang verkregen kan worden tot deze schat.

Kortom, als je dit levenswerk van Jan Anderson op langere termijn wilt behouden, dan:

• Houd je het bij elkaar;
• Berg je het voor tenminste één generatie op in een museale vergetelput zonder presentatiefunctie;
• Komt het digitaal beschikbaar;

Met dank aan

Deze experimentele Doornroosje-aanpak is bedacht door Gerard Rooijakkers, en wordt inhoudelijk en financieel ondersteund door de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (Frank Bergevoet) en Erfgoedhuis Zuid-Holland (Evelien Masselink).