Onderzoek Faro en archeologie: "Denk verder dan alleen mensen laten meegraven”

Aanleiding

Aanleiding van het onderzoek was de aanstaande ratificatie van het Verdrag van Faro. Het verdrag heeft als doel het erfgoedveld democratischer, toegankelijker en inclusiever te maken.

De ratificatie heeft ook impact op het archeologische speelveld in de provincie en roept belangrijke vragen op: waar staan we nu en waar willen we heen als archeologieveld? Wat wordt er straks gevraagd? En waar liggen mogelijkheden, kansen en behoeften?

De antwoorden op deze en nog veel meer vragen zijn vanaf vandaag terug te lezen in het rapport ‘Archeologie en Faro in Zuid-Holland: welke rol speel jij?’. Bekijk in de infographic hieronder het onderzoek in één overzicht.

Het speelveld in beeld

Hoe is dit onderzoek naar archeologie en Faro in Zuid-Holland aangepakt? Het archeologische speelveld is omvangrijk en gemêleerd. Het bestaat niet alleen uit vele professionals, maar ook uit talloze (erfgoed)vrijwilligers en enthousiastelingen die zowel in groepsverband als individueel bezig zijn met diverse archeologie-gerelateerde activiteiten.

De eerste stap van het onderzoek bestond daarom uit het identificeren van deze spelers, waarbij ook buiten het bekende netwerk is gekeken. Op basis hiervan kon een brede groep betrokkenen bij de archeologie worden bevraagd over hun visie op archeologie en het Verdrag, de huidige toepassing van Faro-principes in de archeologische praktijk (of het ontbreken hiervan), en waar kansen, wensen en behoeften liggen.

Erfgoedhuis Zuid-Holland heeft hiervoor semigestructureerde interviews afgenomen. Daarnaast is in samenwerking met onderzoeksbureau MWM2 een vragenlijst uitgezet als onderdeel van een breed doelgroepen- en behoeftenonderzoek. Uiteindelijk hebben zowel in Zuid-Holland betrokkenen professionals, vrijwilligers als geïnteresseerden aan het onderzoek deelgenomen. In totaal waren er 108 respondenten.

‘Faro-by-design’

Het onderzoek is een eerste stap in het proces naar een meer democratisch archeologisch speelveld in Zuid-Holland. Het heeft waardevolle inzichten en concrete aanknopingspunten opgeleverd. Zo komt naar voren dat de verschillende belangen, wensen en behoeften rondom archeologie en participatie niet altijd eenvoudig te verenigingen of af te wegen zijn.

Bovendien bestaan er verschillende definities en associaties omtrent Faro en archeologie. Het lijkt erop dat een vast sjabloon voor Faro-werken niet bestaat, maar ook niet altijd wenselijk is. Het werken met Faro vereist maatwerk, een ‘Faro-by-design’.

Het archeologische speelveld wordt ook nog lang niet door iedereen als inclusief of democratisch ervaren. Zeker vrijwilligers en geïnteresseerden geven aan dat archeologische kennis en data niet altijd goed toegankelijk en vindbaar zijn. Het blijkt daarnaast lastig om degenen die zich buiten het bestaande netwerk met archeologie bezighouden, of dit graag zouden willen, in beeld te krijgen. Dit betekent echter niet dat er geen bredere interesse bestaat en dat niet meer mensen deel zouden willen uitmaken van het archeologische speelveld. Om dit ‘nieuwe’ publiek te vinden is een andere, intensievere aanpak noodzakelijk.

In de praktijk gebeurt er al veel op het vlak van participatie en publieksbereik. Er wordt dus al vaker volgens Faro-principes gewerkt dan misschien gedacht. Het verdrag vormt nu echter nog geen rode draad in de dagelijkse werkzaamheden of binnen de archeologie in de provincie.

Aanbevelingen

Het onderzoek heeft, ondanks de vele verschillende meningen en benaderingen, een basis geleverd waarop kan worden voortgebouwd. Wat kunnen we nu concreet met elkaar doen om meer vanuit Faro-principes te werken? Een greep uit de aanbevelingen:

• Werk aan je netwerk: om volgens ‘Faro’ te werken is het belangrijk een duurzaam netwerk op te bouwen. Binnen zo’n netwerk leren we elkaars taal spreken, kunnen vaste patronen worden doorbroken, worden nieuwe doelgroepen verwelkomd en is het mogelijk meer integraal samen te werken. Voor zowel professionals als vrijwilligers kan een eerste stap zijn om lokaal verbinding te zoeken.
• Verken mogelijkheden voor Faro-archeologie: voor zowel professionals als vrijwilligers vereist dit een andere manier van werken. Het leren kennen van en in gesprek gaan met nieuwe doelgroepen en het op zoek gaan naar die andere vormen van archeologie, domeinen, of manieren om met archeologie aan de slag te gaan.