Theo Kraan: 'Op papier werd mijn moeder toen molenares'

Theo Kraan (1937) groeide op in Hazerswoude-Rijndijk, op de Groenendijkse molen. Het molenaarsbestaan was geen vetpot. Kraan: "Als molenaar verdiende je een schamel loon. Zo’n 100 à 120 gulden per jaar. Daar kon je niet van leven. Mijn vader pakte alles aan wat hij pakken kon om bij te verdienen. Hij was visser, werkte veel bij de boeren en heeft nog in ploegendienst bij de Spoorwegen gewerkt. Hij werkte ook als stoker op de gashouder bij de watertoren in Hazerswoude. Daar is hij ’s winters, toen het glad was en er sneeuw lag, van een stalen trap gevallen. Aan de sneeuwsporen konden ze zien dat hij van de 17e of 18e trede naar beneden was gegleden. Hij is nog naar huis gestrompeld met zijn fiets, maar daarna is hij niet meer van het bed afgekomen. Nog negen maanden heeft hij geleefd en toen is hij gestorven. Dat was in 1940. Hij was toen 47 jaar oud. Mijn moeder bleef achter met 10 kinderen. Je had toen nog geen weduwen- en wezenpensioen. Helemaal niks. Dus dat was bittere armoede."

Na het overlijden van zijn vader werd zijn moeder benoemd als 'molenares'. "Zij kwam uit de molenaarsfamilie Borst. Aan kennis van het molenaarsvak geen gebrek, maar zij had geen tijd om te malen. Mijn broer Cor van 17, die bij boer Kaptein in Weipoort werkte, is toen naar huis gekomen om de molen te gaan bedienen. Voorheen had hij mijn vader ook altijd geholpen met malen. Mijn moeder had haar handen vol aan het huishouden met 10 kinderen. In mijn herinnering was ze altijd met de was bezig. Dan stond ze de was te stampen. Dat was me een werk, daar was je de hele dag mee bezig."

Het gezin Kraan woonde overigens niet in de molen. "Wij woonden in het huisje dat nu nog bij de molen staat. Of ja, 'staat'? Ik denk dat het nu onderhand wel ligt, dat huisje. [lacht] Het is in slechte staat, heel jammer. Je had er twee kamers: de huiskamer en de achterkamer. In de huiskamer mochten wij ’s zomers niet komen, dus dan zaten we altijd in de achterkamer rondom de tafel op banken. Daar konden we met z’n allen aan zitten. Alleen ’s winters mocht je in de huiskamer komen, want daar stond een kachel. Dan verhuisden we dus naar de kachel."

Broer Cor was overigens niet de enige die de molen bemaalde. "Wij gingen allemaal vroeg werken om geld te verdienen. De één zat in de bouw, de ander werkte bij de boer, de ander bij de melkfabriek, de één was timmerman, de ander tuinder. Van alles wat. Wie er het meeste verdiende, ging werken en wie het minst verdiende maalde met de molen. Zo ging dat. Als alle andere jongens goed werk hadden, kwam het wel eens voor dat mijn moeder tegen mij zei: 'Ga jij de molen maar bemalen.' Dat vond ik dan wel leuk, want dan hoefde ik niet naar school."

"Als ze enigszins de kans kregen, probeerden mijn broers ’s nachts te malen. Dan konden ze op de dag gaan werken. ’s Nachts malen deden ze nooit alleen, altijd met zijn tweeën. Als er één per ongeluk in slaap viel, was er altijd nog de ander die de molen in de gaten hield."

Theo Kraan is in december 2020 helaas overleden.